Baarle, Wortel, Merksplas

Toen in 1815 Napoleon was gevallen, liet hij de Lage Landen achter in armoede. De steden, maar ook het platteland werden overspoeld door bedelaars als gevolg van de hoge werkeloosheid. Bijna een derde van de bevolking leefde van liefdadigheid. Idealist en generaal Johannes van den Bosch (1780-1844) wilde deze armoede bestrijden en kwam met een ingenieus plan. Hij richtte de Maatschappij van Weldadigheid op en tussen 1818 en 1825 werden zeven landbouwkoloniën gesticht. Nummer vijf en nummer zeven in het latere België, de andere vijf in Nederland.

Oorspronkelijk zijn de koloniën vrijwillig. Gezinnen kregen een huisje met drie hectaren grond om op te werken. Met de opbrengsten betaalden zij zo hun schulden af. De belofte van welvaart kende vier belangrijke pijlers: huisvesting, zorg, scholing en werk.

Later werden drie van de zeven koloniën onvrij. In deze koloniën, waar Merksplas er een van was, werden landlopers en bedelaars verplicht opgenomen. Als je in België niet voldoende geld bij je had om een brood te kunnen kopen, werd je gezien als landloper en kon je worden opgepakt. Deze wet die de landloperswet genoemd werd, werd pas in 1993 afgeschaft. In de Wortel-Kolonie werden behoeftige bejaarden, mensen met een beperking en werkelozen geplaatst.

Aan het einde van de 19e eeuw blijkt het productie- en verdienmodel niet goed meer te werken. De koloniën worden opgeheven en de onvrije koloniën worden rijksinstellingen. Na de Tweede Wereldoorlog wordt Wortel opnieuw een onafhankelijke stichting voor landlopers en bedelaars en wordt Merksplas een strafinrichting. Als in 1993 de wet op de landloperij wordt afgeschaft betekent dit het einde van de beide kolonies.

Beide koloniën vijf en zeven zijn prachtige gebieden waar je uitstekend kunt fietsen. Door de opzet ontstond een bepaalde structuur in het landschap die heel bijzonder is om te zien. Lange lanen en dreven temidden van eindeloze graslanden, omringd door bossen met in het midden statige oude gebouwen. Sinds 1997 is het beheer van de Wortel- en Merksplas Koloniën in handen van Landschapsbeheer, wat de ontwikkeling van het prachtige landschap ten goede kwam. Het is machtig interessant om hier doorheen te fietsen en alles te weten te komen over de bijzondere geschiedenis van Wortel en Merksplas.